Từ sân chơi toàn cầu đến cơ hội địa phương
Trí tuệ nhân tạo đang trở thành một trong những “cuộc đua vũ trang” khốc liệt nhất thế giới công nghệ. Từ Mỹ với OpenAI và Anthropic, đến Trung Quốc với Baidu hay SenseTime, các cường quốc đều đầu tư hàng tỷ USD vào AI. Những mô hình ngôn ngữ khổng lồ (LLM) này có lợi thế về dữ liệu, vốn và hạ tầng tính toán, nhưng lại đối diện với một thách thức: làm sao để thực sự hữu ích trong từng ngữ cảnh địa phương.
Đây chính là khe hở cho các startup AI nội địa vươn lên. Thị trường Việt Nam, theo Decision Lab, đã chứng kiến 78% người dùng thử nghiệm ít nhất một công cụ AI trong ba tháng gần đây. Thế nhưng chỉ 3% duy trì sử dụng thường xuyên – nghĩa là nhu cầu đã có, nhưng trải nghiệm chưa đủ “khớp” với đời sống người Việt.
Trong bối cảnh ấy, một số startup AI do chính người Việt xây dựng đang âm thầm giải quyết những bài toán đặc thù của thị trường trong nước. Nổi bật nhất hiện nay có thể kể đến AI Hay và Kiki — hai cái tên đã kịp ghi dấu ấn trong bảng xếp hạng các nền tảng AI phổ biến tại Việt Nam.
Nguồn ảnh: fpt.ai
Khi “ông lớn” toàn cầu mạnh về quy mô, thì AI nội địa có cơ hội ghi điểm nhờ sự gần gũi và hiểu người dùng bản địa.
AI Hay – Tham vọng trợ lý tri thức của người Việt
Theo ông Hiệp Nguyễn, COO AI Hay, mục tiêu của startup này là “tái định nghĩa cách người Việt tìm kiếm và tiếp nhận tri thức”. Thay vì chỉ mô phỏng ChatGPT, AI Hay phát triển mô hình riêng – HayLM – huấn luyện trên hàng chục tỷ token tiếng Việt. TS. Nguyễn Thọ Chương, Trưởng bộ phận AI, cho rằng lợi thế cạnh tranh đến từ việc “AI Hay có thể trả lời những câu hỏi mà Google hay ChatGPT còn lúng túng”: tra cứu giá vàng, thông tin sau sáp nhập địa phương, thậm chí dự đoán điểm chuẩn đại học.
Bằng chứng là khi ra mắt tính năng dự đoán thi tốt nghiệp, AI Hay đã đạt hơn một triệu lượt sử dụng chỉ trong một ngày. Đây không chỉ là thành công về công nghệ, mà còn là minh chứng cho tốc độ phản ứng nhanh nhạy với nhu cầu của người Việt.
Nguồn ảnh: Internet
AI Hay đang chứng minh một điều: “AI hiệu quả không phải là AI thông minh nhất, mà là AI hiểu bạn nhất.
Kiki – Chọn ngách nhỏ để tạo sức mạnh lớn
Trong khi AI Hay khai phá lĩnh vực tri thức, Kiki – trợ lý giọng nói phát triển bởi Zalo – chọn con đường thực dụng: tập trung vào trải nghiệm lái xe. Nhóm sáng lập từng chia sẻ rằng, nếu chạy đua với Alexa hay Google Assistant để tích hợp “ngàn tính năng” thì chắc chắn sẽ thất bại. Vì vậy, họ giới hạn phạm vi ở hai nhu cầu mà người Việt dùng xe hơi quan tâm nhất: nghe nhạc và chỉ đường.
Chính sự tập trung này giúp Kiki nhanh chóng đạt gần một triệu người dùng thường xuyên. Dù đối thủ quốc tế có công nghệ vượt trội, nhưng họ khó lòng cạnh tranh về khả năng xử lý tiếng Việt với đủ vùng miền, giọng điệu và thói quen sử dụng trong ngữ cảnh giao thông tại Việt Nam.
Nguồn ảnh: Internet
Kiki chứng minh rằng “không cần làm tất cả, chỉ cần làm đúng điều người dùng cần nhất.”
Hành trình chông gai: Những rào cản trên đường đua AI
Đạt được những thành công ban đầu là điều đáng tự hào, nhưng cả AI Hay và Kiki đều hiểu rằng chặng đường phía trước vẫn đầy rẫy thử thách.
Thách thức đầu tiên và lớn nhất nằm ở dữ liệu. Một mô hình AI chỉ có thể thông minh khi được “nuôi” bằng một khối lượng dữ liệu khổng lồ, sạch và chuẩn hóa. Tuy nhiên, nguồn dữ liệu tiếng Việt chất lượng cao hiện còn thiếu hụt trầm trọng. Việc thu thập, gán nhãn và xử lý hàng triệu câu chữ để huấn luyện mô hình đòi hỏi chi phí khổng lồ, nhiều năm nỗ lực và sự kiên trì bền bỉ.
Tiếp đến là bài toán hạ tầng. HayLM – mô hình ngôn ngữ của AI Hay – phải vận hành trên GPU H100, loại phần cứng có chi phí cực kỳ đắt đỏ. Trong khi đó, Kiki cần một hệ thống hạ tầng mạnh mẽ và liên tục nâng cấp để đảm bảo khả năng nhận diện giọng nói theo thời gian thực. Chi phí vận hành này trở thành gánh nặng nặng nề cho các startup còn non trẻ.
Bài toán nhân lực cũng không kém phần nhức nhối. Giữ chân kỹ sư AI giỏi tại Việt Nam là điều vô cùng khó khăn khi các tập đoàn công nghệ lớn ở nước ngoài luôn sẵn sàng “hút” nhân tài bằng mức đãi ngộ vượt trội. Đây là cuộc cạnh tranh khốc liệt mà các startup trong nước khó lòng theo kịp nếu thiếu đi chiến lược nuôi dưỡng và giữ lửa dài hạn.
Cuối cùng là niềm tin người dùng. Dù AI Việt đã có những bước tiến đáng kể, một bộ phận không nhỏ người dùng vẫn giữ tâm lý hoài nghi, tin rằng “AI ngoại mới chuẩn”. Đây không chỉ là rào cản công nghệ, mà còn là rào cản tâm lý – thứ chỉ có thể được phá vỡ bằng thời gian, trải nghiệm và sự chứng minh liên tục.
Những trở ngại này hoàn toàn có thật, nhưng đồng thời cũng là động lực để AI Việt trưởng thành. Nếu vượt qua, các sản phẩm “Make in Vietnam” không chỉ khẳng định được giá trị và bản lĩnh trên sân nhà, mà còn có cơ hội sải bước vững vàng trên thị trường toàn cầu.
Tương lai: Niềm tin và sự bền bỉ
Các nhà phân tích của Decision Lab nhận định, AI Việt có thể thành công nếu tìm được thị trường ngách, tối ưu hóa trải nghiệm người dùng bản địa và tạo ra giá trị thiết thực hàng ngày. AI Hay chọn tri thức, Kiki chọn giọng nói – và cả hai đều mở ra những cánh cửa mới.
Quan trọng hơn, hành trình này khẳng định rằng Việt Nam không đứng ngoài cuộc đua AI. Sự xuất hiện của những startup bản địa cho thấy người Việt không chỉ “dùng AI”, mà còn có thể tạo ra AI – theo cách rất riêng, rất Việt Nam.
Cuộc đua AI “Make in Vietnam” không chỉ là công nghệ, mà còn là câu chuyện niềm tin – niềm tin rằng người Việt có thể tự xây dựng công cụ cho chính mình và dần bước ra thế giới.
