Làn sóng AI đang càn quét mạnh mẽ trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam, mang lại những con số tăng trưởng ấn tượng về doanh thu và hiệu suất. Tuy nhiên, đằng sau sự tăng tốc đầy hứa hẹn này là một thực tế đáng suy ngẫm: phần lớn doanh nghiệp vẫn chỉ đang “lướt sóng” trên bề mặt, chưa thực sự khai thác được sức mạnh đột phá của AI.
Đây không còn là câu chuyện về việc “có nên ứng dụng AI hay không”, mà là làm thế nào để đi từ “lướt sóng” đến thực sự “chinh phục” ngọn sóng này.
Những con số biết nói: AI đang tạo ra lợi thế cạnh tranh rõ rệt
Các báo cáo từ VIR, Amazon Web Services (AWS) và VietnamNet đã vẽ nên một bức tranh lạc quan về tốc độ ứng dụng AI tại Việt Nam:
- 18% doanh nghiệp đã triển khai AI, tăng gần 40% so với năm trước.
- 61% trong số đó ghi nhận doanh thu tăng (trung bình 16%).
- 58% cho biết đã tiết kiệm chi phí vận hành (trung bình 20%).
Không thể phủ nhận, AI đang trở thành chìa khóa giúp doanh nghiệp tối ưu hóa và gia tăng lợi nhuận. Nhưng nếu nhìn sâu hơn, chúng ta đang ở đâu trên bản đồ trưởng thành AI?

Các con số cũng cho thấy lợi ích kinh tế rõ rệt: 61% doanh nghiệp áp dụng AI ghi nhận doanh thu tăng, với mức trung bình 16%, trong khi 58% tiết kiệm chi phí hoạt động hoặc cải thiện hiệu suất, chủ yếu nhờ tự động hóa và tối ưu quy trình (AWS Press Center).
Bức tranh toàn cảnh: Tăng trưởng nhanh nhưng ứng dụng còn “nông”
Một thống kê quan trọng từ VietnamNet cho thấy: 74% doanh nghiệp áp dụng AI chỉ ở mức cơ bản, chủ yếu dùng để tự động hóa công việc thường nhật hoặc cải thiện dịch vụ khách hàng. Chỉ 17% đạt mức trung cấp – tức là tích hợp AI vào quản trị, ra quyết định, và chỉ 9% doanh nghiệp đạt mức chuyển đổi toàn diện, nơi AI trở thành hạt nhân của sản phẩm, dịch vụ và mô hình kinh doanh.
Ông Eric Yeo, Tổng Giám đốc AWS Việt Nam, bình luận: “Các doanh nghiệp Việt Nam cho thấy sự chấp nhận mạnh mẽ đối với đổi mới sáng tạo về AI, thể hiện tiềm năng kinh tế đáng kể. Tuy nhiên, nghiên cứu của chúng tôi cũng chỉ ra những rào cản then chốt, đặc biệt đối với các doanh nghiệp lớn muốn đào sâu việc triển khai AI.”
Ông Nick Bonstow, Giám đốc Strand Partners, nhận định: “Các công ty khởi nghiệp nhanh nhẹn và có tốc độ phát triển cao hơn cũng đang vượt lên các doanh nghiệp lớn về tốc độ và chiều sâu đổi mới sáng tạo. ‘Nền kinh tế AI hai cấp độ’ hình thành từ đó có thể gây ra những hệ lụy lâu dài. Việc chỉ ca tụng số liệu về việc áp dụng AI không thôi sẽ che lấp những thách thức sâu sắc hơn mà nhiều doanh nghiệp trên khắp Việt Nam đang phải đối mặt.”

Vấn đề cốt lõi nằm ở chiều sâu ứng dụng và điều này tạo ra một nền kinh tế AI “hai cấp độ”:
- Nhóm tiên phong (chủ yếu là startup): 55% startup đã áp dụng AI, và có tới 35% trong số đó dùng AI để phát triển sản phẩm hoàn toàn mới. Họ linh hoạt, chấp nhận rủi ro và xem AI là DNA của mình.
- Nhóm theo sau (phần lớn là doanh nghiệp lớn): Dù có tiềm lực tài chính và dữ liệu, các doanh nghiệp lớn lại thận trọng hơn. Chỉ 11% tạo ra sản phẩm mới từ AI và 12% có chiến lược AI bài bản, toàn diện.
Sự chênh lệch này là một rủi ro: nếu các doanh nghiệp lớn chỉ xem AI là công cụ “vá víu” quy trình cũ, họ có nguy cơ bị các startup đổi mới bỏ lại phía sau.
Tại sao doanh nghiệp Việt chưa khai thác được hết tiềm năng của AI?
Câu trả lời nằm ở 4 thách thức chính:
- Thiếu nhân lực chất lượng cao: 55% doanh nghiệp thừa nhận thiếu hụt kỹ sư AI và nhà khoa học dữ liệu, đặc biệt là những chuyên gia có khả năng kết hợp công nghệ với bài toán kinh doanh đặc thù của ngành.
- Gánh nặng chi phí tuân thủ: Doanh nghiệp đang phải dành tới 18% ngân sách AI cho các vấn đề pháp lý và bảo mật dữ liệu. Con số này được dự báo sẽ còn tăng, làm chậm quá trình đầu tư vào R&D.
- Hạ tầng và dữ liệu rời rạc: Dữ liệu – “nguồn sống” của AI – vẫn còn phân mảnh, thiếu chuẩn hóa và thiếu chiến lược quản trị. Điều này khiến các mô hình AI hoạt động kém hiệu quả và khó mở rộng.
- Tư duy “thử nghiệm”, thiếu chiến lược dài hạn: Nhiều doanh nghiệp chỉ dừng lại ở các dự án thử nghiệm (Proof of Concept – POC) nhỏ lẻ mà không có lộ trình rõ ràng, KPI cụ thể để gắn AI với mục tiêu tăng trưởng dài hạn.
Việt Nam đang ở một thời điểm then chốt trong cuộc cách mạng AI. Những thành công ban đầu là tín hiệu đáng mừng, nhưng đó mới chỉ là bước khởi đầu. Để AI thực sự trở thành động lực kiến tạo nên những mô hình kinh doanh đột phá, doanh nghiệp cần chuyển từ tư duy “ứng dụng” sang tư duy “chiến lược”.
Hành trình đi từ “nông” đến “sâu” đòi hỏi sự đầu tư nghiêm túc với 3 trụ cột:
Thứ nhất là dữ liệu. AI chỉ mạnh khi dữ liệu đủ tốt, nhưng hiện trạng phổ biến ở nhiều doanh nghiệp Việt là dữ liệu còn rời rạc, chồng chéo và khó khai thác. Việc gom dữ liệu về một chỗ, làm sạch và chuẩn hóa không còn là chuyện xa vời, mà hoàn toàn khả thi nhờ các giải pháp điện toán đám mây và nền tảng phân tích sẵn có. Một bước đi cụ thể có thể bắt đầu bằng việc rà soát dữ liệu trên toàn hệ thống, ưu tiên nhóm dữ liệu liên quan trực tiếp đến khách hàng và vận hành. Tiếp đó, doanh nghiệp cần tập trung hóa lên các nền tảng đám mây như AWS, Google BigQuery hoặc Snowflake để tạo ra một “nguồn sự thật duy nhất” (Single Source of Truth). Thay vì làm tất cả cùng lúc, doanh nghiệp nên bắt đầu bằng việc làm sạch dữ liệu quan trọng và gắn nhãn theo mục tiêu kinh doanh. Ví dụ: phân loại khách hàng theo mức độ gắn bó (“mới dùng thử”, “quay lại lần 2”, “khách hàng trung thành”) để AI đưa ra gợi ý sản phẩm chính xác và hữu ích hơn.
Thứ hai là con người. Công nghệ chỉ là một nửa của cuộc chơi, con người mới quyết định AI đi xa đến đâu. Hiện nay, một rào cản lớn là nhiều nhân viên còn e dè, thậm chí sợ AI “cướp việc”. Để vượt qua, doanh nghiệp cần triển khai đào tạo chia tầng: lãnh đạo học cách ra quyết định dựa trên dữ liệu; quản lý học cách giám sát hiệu suất qua công cụ AI; nhân viên học cách dùng AI để tiết kiệm thời gian trong các công việc thường ngày, từ chăm sóc khách hàng đến tổng hợp báo cáo. Một cách làm thực tế là xây dựng “đội ngũ tiên phong AI” trong mỗi phòng ban, gồm 5–10 người được chọn để thử nghiệm trước, sau đó chia sẻ kinh nghiệm và hướng dẫn lại cho đồng nghiệp. Để khuyến khích tinh thần đổi mới, ban lãnh đạo có thể cho phép thử nghiệm an toàn bằng cách áp dụng AI trước hết vào dữ liệu giả lập hoặc các quy trình phụ trợ, từ đó giúp nhân viên dần tự tin hơn và nhìn thấy giá trị thật sự mà công cụ mang lại.
Cuối cùng là chiến lược. Nhiều doanh nghiệp sa lầy vì coi AI là một dự án thử nghiệm mà không gắn với mục tiêu kinh doanh. Cách tiếp cận thực chiến phải bắt đầu từ một lộ trình cụ thể, chia theo giai đoạn: 6 tháng đầu tập trung tối ưu vận hành, từ tiết kiệm chi phí điện thoại chăm sóc khách hàng cho đến giảm thời gian xử lý đơn hàng; sau 1–2 năm, chuyển sang cá nhân hóa sản phẩm và dịch vụ, chẳng hạn như xây dựng hệ thống gợi ý sản phẩm dựa trên hành vi mua sắm; và sau 3–5 năm, tiến đến việc phát triển sản phẩm mới dựa trên dữ liệu do AI phân tích. Mỗi bước đi cần gắn với KPI đo lường cụ thể – như giảm 15% chi phí chăm sóc khách hàng sau 6 tháng, hoặc tăng 20% tỷ lệ khách hàng quay lại sau 1 năm nhờ cá nhân hóa trải nghiệm. Quan trọng hơn, lãnh đạo phải là người làm gương: CEO và ban điều hành cần trực tiếp sử dụng AI dashboard hằng tuần để theo dõi hiệu quả, bởi khi lãnh đạo coi AI là công cụ không thể thiếu, toàn bộ tổ chức mới thực sự nghiêm túc áp dụng.
Cùng với sự hỗ trợ từ một hành lang pháp lý minh bạch, Việt Nam hoàn toàn có thể tránh được bẫy “tăng trưởng nóng” để vươn lên thành một quốc gia có năng lực AI thực chất trong khu vực.
Doanh nghiệp của bạn đang ở giai đoạn nào trong hành trình AI: Mới thử nghiệm, đang tối ưu hóa, hay đã dùng AI để tạo ra sự đột phá? Nếu bạn vẫn còn băn khoăn hoặc chưa tìm được lời giải cho các câu hỏi trên, hãy liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn và đồng hành cùng nhau khai mở tiềm năng AI . FTMI cung cấp dịch vụ tư vấn ứng dụng AI vào quy trình công việc, cũng như chuyển giao các giải pháp công nghệ tự động hóa, giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao hiệu quả vận hành, tối ưu chi phí và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững.
Để biết thêm thông tin chi tiết về chương trình hợp tác và các khóa đào tạo AI, vui lòng liên hệ qua email info@ftmi.vn hoặc số điện thoại 024.222.222.88.